Enkele dagen geleden had ik een enorm boeiend gesprek met het decanaat van een hogeschool over de rol die onderwijs te spelen heeft in de vorming van jongeren en jongvolwassenen. We vertrokken daarbij van de vraag 'wat heeft social media nu aan het onderwijs te bieden?'. In het gesprek kwamen we op 2 perspectieven op onderwijs, die volgens mij heel krachtig kunnen samenwerken en die ons onderwijs wel eens radicaal kunnen hervormen, verder bouwend op datgene wat we al die jaren al goed deden. Ik zet deze graag even naast elkaar en maak dan terug de link met sociale media.
Een eerste perspectief op onderwijs die we in het gesprek tegen kwamen, is het perspectief dat we 'traditioneel' onderwijs genoemd hebben. Binnen dit perspectief is het de rol van het (hoger) onderwijs om professionals te wapenen met relevante kennis die hen in een later stadium in hun leven in staat moet stellen om vraagstukken in het werk op te lossen. Daarvoor hebben scholen een bepaalde tijd ter beschikking, afhankelijk van de studierichting en het vakmanschap dat centraal staat. Deze benadering van onderwijs kennen wij allemaal heel goed. Het is onderwijs dat ingericht is volgens kennisgebieden (vakken) waar een 'expert' of 'professional' (docent) verantwoordelijk is voor de kennis die hij in zijn onderwijsactiviteiten centraal stelt.
Dit is een zeer waardevol perspectief. Het stelt ons in staat jongeren te vormen met een basis waarop ze tijdens hun actieve loopbaan als werkende op kunnen terugvallen. Voor sommige jongeren is het ook zo dat de opgedane kennis binnen dit perspectief ook heilzaam en bruikbaar is in de eigen vrije tijd of de dagdagelijkse activiteiten.
Tegelijkertijd zien we dat dit perspectief de laatste tijd op spanning gezet wordt. De uitdagingen waarmee we in de werkcontext te maken krijgen, zijn vaak zo complex en uitdagend, dat beginnende - en meer ervaren - werknemers tekort schieten met de kennis die ze in het onderwijs opgedaan hebben. De helft van de kennis die wij onze studenten aanbieden tijdens hun onderwijspad, is reeds gedateerd op het moment dat zij in de arbeidsmarkt opduiken. Dit heeft natuurlijk te maken met de steeds sterker wordende kenniseconomie waarin wij aan de slag zijn. Binnen die kenniseconomie wordt kennis ook steeds vluchtiger, veel sneller achterhaald, en vraagt het om 'continue' bijschaving, iets wat we in de HR-praktijk wel vaker kennisproductiviteit noemen. Kennis wordt dan een persoonlijke bekwaamheid die ons in staat stelt complexe vraagstukken op te lossen om op die manier stapsgewijze verbetering en radicale vernieuwing in het werk vorm te geven. En het vraagt ook om duurzaamheid: als wij er als professional in slagen deze kennisproductiviteit ook tot een duurzame bekwaamheid te maken, leveren wij een relevante bijdrage aan onze kenniseconomie.
Het is hier dat het tweede perspectief op onderwijs in het gesprek is geslopen. Het tweede perspectief hebben wij het 'bekwaamheids-' perspectief genoemd. Dit perspectief spreekt van een belangrijke rol voor het onderwijs in het werken aan kennis als bekwaamheid bij studenten. Vanuit dit perspectief is het heel belangrijk om studenten te ondersteunen in hun kennisproductieve vaardigheden: het vermogen om relevante informatie op te sporen, hiermee een nieuwe bekwaamheid te ontwikkelen om deze vervolgens toe te passen op de stapsgewijze verbetering en radicale vernieuwing van werkprocessen, producten en diensten. Het onderwijs dient binnen dit perspectief studenten te helpen om in 'het hier en nu' urgente vraagstukken op te lossen binnen een uitdagende context, daarbij gebruik makend van hun vermogen om kennisproductief te zijn.
En net in dat tweede perspectief ligt volgens mij een enorm boeiende en belangrijke rol weggelegd voor sociale media. Zij stellen ons immers in staat om in 'het hier en nu' op zoek te gaan naar relevante informatie, relevante contacten die ons in staat kunnen stellen om - samen met anderen - urgente vraagstukken op te lossen. Binnen een complexe context die ons uitdaagt met taaie en vaak lastige vraagstukken, is social media een belangrijk instrument om kennisproductief te handelen.
Tot slot, voor mij is het belangrijk dat het onderwijs beide perspectieven op een constructieve en elkaar versterkende manier kan hanteren. En dat het daarin slim kan 'switchen' tussen beide perspectieven. Ik ben ervan overtuigd dat we op die manier een nieuwe generatie kenniswerkers krachtig kunnen ondersteunen om in een kenniseconomie het beste van zichzelf te geven. En daar zijn we allemaal bij gebaat!