Toekomstbewust handelen: hoe kunnen wij goede voorouders zijn?

von: Marieke Grondstra

#Inspiration   #Projekte  

De onderzoeker Jonas Salk, ontwikkelaar van het poliovaccin, stelt dat ons tijdperspectief radicaal dient te verschuiven naar de lange termijn. We moeten ons richten op de gevolgen van ons handelen, tot voorbij ons eigen leven. Jonas wilde met zijn vaccin, waar hij nooit patent op heeft aangevraagd, iets goeds nalaten voor toekomstige generaties. Dat roept de vraag op: “Wat ga jij, en wat gaat jouw organisatie, voor goeds nalaten voor toekomstige generaties?” Waar organisaties vaak opgaan in de waan van de dag, is juist dit toekomstbewustzijn van groot belang. Maar ja, hoe doe je dat? Hoe rek je het spanningsveld tussen urgentie in het nu en belang voor de toekomst op? Hoe breng je het juiste gesprek op gang of verder in je professionele omgeving?

Toekomstbewust handelen

Het thema duurzaamheid wint aan urgentie. Om onze planeet op de lange termijn leefbaar te laten zijn voor iedereen, is er nu inspanning nodig van ons allemaal. Morgen is vandaag / inmiddels gisteren. Het vraagt om organisaties die heldere en hoopvolle keuzes maken omtrent de impact die ze willen maken. Het vraagt om toekomstbewust handelen.

Het is ook een groot thema: want wat versta je nou wel en niet onder duurzaamheid? Hoe; met wie; en wanneer werk je eraan en hoe zorg je dat het effectief is? Deze vragen houden ons al een tijdje bezig, als individu, en ook vanuit het gezelschap waar we deel van uitmaken: Kessels & Smit. Hoe kunnen we zelf ‘toekomstbewust handelen’ en hoe nemen we onze klanten daarin mee? We zijn een adviesbureau op het gebied van leren, ontwikkelen en veranderen. En juist die drie zaken: het begeleiden van het leertraject, het ondersteunen in de ontwikkeling naar een duurzame, toekomstbewuste organisatie en het ondernemen van stappen in het veranderproces rondom impact zijn zaken waar behoefte aan blijkt te zijn binnen organisaties die serieus werk willen maken van duurzaamheid.

De goede voorouder

Deze vraag zette ons aan het denken. Ben ik zelf eigenlijk een goede voorouder? Ben ik überhaupt in staat om verder vooruit te denken dan aan de toekomst van mijn eigen kinderen? Kan ik me een voorstelling maken van wat de kinderen van mijn kinderen in hún tijd nodig hebben om op een prettige manier te leven?! Het blijkt een uitdagend gedachte-experiment. En juist deze vaardigheid van vooruit denken is van uiterst belang om nu adequate keuzes te maken voor een generatie die nog niet geboren is en geen stem heeft.

Roman Krznaric stelt in zijn boek ‘De goede voorouder’ dat de noodzaak van langetermijndenken uiterst urgent is en noodzaakt tot onmiddellijk handelen in het hier en nu. David Attenborough vertelde in 2018 op de VN-klimaattop dat we staan voor een ramp van wereldomvang die we zelf hebben veroorzaakt, de grootste bedreiging voor de mensheid in duizenden jaren: klimaatverandering. ‘Wat nu gebeurt, zal diepgaande gevolgen hebben voor de komende paar duizend jaar.’

De beslissingen die we nu nemen, hebben dus enorme impact op het leven van toekomstige generaties. Het tragische is dat de ongeboren generaties van morgen niets kunnen doen aan de huidige roofbouw op hun toekomst. Het vraagt een dermate langetermijnvisie van ons die we vaak (nog) niet hebben of niet gewend zijn om aan te nemen. Een houding waar we het kortetermijndenken inruilen voor het verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst. Toekomstbewust zijn dus.

Actieradius vergroten

Gelukkig zijn mensen als soort (in tegenstelling tot dieren) goed in staat aan de toekomst te denken of die te exploreren: wij zijn volgens Martin Seligman een soort die wordt geleid door de voorstelling die zij zich maakt van toekomstige mogelijkheden. We kunnen plannen, ontwerpen, ergens voor sparen en vooruitkijken waardoor we kunnen overleven en gedijen. Nu is het van grote importantie om de actieradius van ons denken te vergroten en het belang van het bouwen aan de toekomst te vergroten. ‘Wij zijn de eerste generatie die weet dat het milieu op aarde wordt bedreigd, en tegelijkertijd zijn we de laatste generatie die nog een aanzienlijke kans heeft er iets aan te doen’ waarschuwt aardsysteemwetenschapper Johan Rockström. Tijd voor actie dus.  

Hoe willen we herinnerd worden door de toekomstige generaties? De Apachen zeggen: ‘Wij erven het land niet van onze voorouders; we lenen het van onze kinderen.’ Onze erfenis is dus niet iets wat we achterlaten maar iets wat we gedurende ons leven creëren. Het is iets wat we iedere dag doen. Als individu en als onderdeel van een organisatie. Ons dagelijkse gedrag heeft gevolgen voor de verre toekomst. Intergenerationele rechtvaardigheid staat op het spel: een redelijk evenwicht tussen voorzien in de behoeften van de huidige generaties én die van toekomstige generaties. Greta Thunberg roept als geen ander op tot het nemen van deze verantwoordelijkheid, zoals ze in haar speech op de klimaatconferentie in 2018 weer onderstreepte. Ze voorspelde dat haar toekomstige kinderen op haar 75e verjaardag zouden vragen waarom de huidige generatie geen actie heeft ondernomen toen het nog kon…

Backcasting

Hoewel het knap lastig is om ons een nauwkeurige voorstelling te maken van de toekomst, kunnen we wel ons best doen om de zwijgende meerderheid van de toekomstige generaties uitdrukkelijk te betrekken bij de keuzes die wij nu maken. De kiem van een mogelijke toekomst is al zichtbaar in het heden. Daarvoor is het handig om aan ‘backcasting’ te doen. Een proactieve manier van scenarioplanning waarbij je zelf vaststelt welke toekomst je wilt en vervolgens afweegt welke waarschijnlijke stappen je moet nemen om daar te komen.

Begin klein met een aantal experimenten

Ons idee is dat je bouwen aan ‘toekomstbewust handelen’ binnen organisaties kunt zien als een beweging. Het liefst begint het helemaal niet zo groot, maar juist klein met een aantal experimenten. Het start bij een paar personen die het belangrijk vinden of erin geloven dat toekomstbewustzijn een relevant thema is om binnen hun organisatie aan te werken. De kunst is om vervolgens vanuit dat startpunt verder te gaan en de beweging ‘besmettelijk’ te maken zodat steeds meer mensen mee willen bouwen. Door doorbraken te creëren wanneer het vast lijkt te lopen. Toe te werken naar een proces dat energie losmaakt, dat ideeën voor vernieuwing en bijbehorende acties teweegbrengt. Een beweging die energie opwekt en als vanzelf groter wordt totdat het ‘toekomstbewust handelen’ vanzelfsprekend wordt gevonden binnen de organisatie en het in het dagelijks handelen is verweven. Het ondersteunen van het leer-, verander- en ontwikkelproces richting zo’n toekomstbewuste beweging binnen een organisatie is wat we als Kessels & Smit, the learning company, doen.

Dit is het moment om te erkennen dat de mens door collectieve inzet, vastberaden wilskracht en een inspirerend toekomstbeeld ver vooruit kan denken en handelen en de contouren van de geschiedenis kan veranderen. Zullen we samen het verschil maken?!